Раман Худалч

Нарадзіўся ў 1982 годзе ў Бабруйску. Нягледзячы на экзатычнае прозвішча, успадкаванае ад продка-мадзьяра, і неспакойны характар, атрымаў банальную адукацыю эканаміста. Аднак радавыя рысы ўсё ж узялі верх і прымусілі звярнуцца да літаратуры. Піша літаратурную крытыку і прозу.

Раман Сяргея Балахонава «Бог кахання Марс» меў бы ўсе шанцы стаць актуальным бэстсэлерам на фоне COVID-19, калі б не рэвалюцыйныя падзеі ў Беларусі. Зрэшты, калі не ў беларускім кантэксце, дык, можа, у замежным?

Старанна выседжаныя гэгі «Камедзі-клаба», вінтажна-нафталінныя жарты Клуба вясёлых і знаходлівых, натужны закадравы смех сіткомаў — усё гэта ляціць на чытача, як пасажыры з перапоўненага аўтобуса. Ствараецца ўражанне, што аўтар сам не ўпэўнены ў якасці свайго гумару, таму імкнецца ўзяць колькасцю.

Ні аўтар, ні яго прыхільнікі не хаваюць, што зладзілі кампанію пад умоўным лозунгам «Галасуй за хрысціянскі раман». І для мяне менавіта гэтая перамога — найлепшы аргумент супраць усялякіх «прэмій чытацкіх сімпатыяў» у Беларусі.

«Перакулены дэтэктыў», у якім імя злачынцы вядомае загадзя, — прыём не новы і не арыгінальны. Ці дадае ён штосьці раману Гапеева? Пытанне даволі спрэчнае. Мне здаецца, можна было абысціся і без яго, бо матыў расплаты за грахі ў «Пазле» і так відавочны.

Беларуская літаратура, бы тая ўлада на пачатку 90-х, валялася пад нагамі і чакала, пакуль яе хто-небудзь падбярэ.

Шарова ў сваім рамане не прытрымліваецца ні мізандрыі, ні мізагініі — перад намі сумленная мізантропія, дзе аднолькава пагарджаюць прадстаўнікамі абодвух палоў.

«Ноч» Марціновіча не просіцца быць разабранай на цытаты — яна сама складаецца з цытатаў: Уладзімір Караткевіч, Харукі Муракамі, Віктар Пялевін, Рэй Брэдберы ды безаблічны і бясконцы галівуд. Пытаннем «Гэта яшчэ літаратура ці кінасцэнар для баевіка катэгорыі „В“?» нават не задаешся, бо адказ адчуваеш нутром: аўтар спрабуе прадаць нам кінасцэнар, ад якога адмовіліся прадзюсары.

Адзіны персанаж, ад якога не чакаеш развіцця характару, — гэта сабака Жулік. Затое ён і не падманвае: гэта адзін з сімпатычных і выпісаных з любоўю персанажаў "Сядзібы".

На карысць аўтаркі сведчыць тое, што празмерна на сваім пісьменніцтве яна не зацыкліваецца, уласнае эга гэтым статусам не вельмі цешыць...

Ёсць яшчэ варыянт, што падчас пісання гэтай часткі ў Бахарэвіча скралі ягонага Скіму і падсунулі чужога персанажа з такім самым імем і выглядам… Але гэты сюжэт, магчыма, апіша Марціновіч.

Літаратурнае паслясмачча, якое застаецца пасля прачытання аповесцяў у кнізе "Танцы над горадам", выклікае ў памяці "Чалавечую камедыю" Бальзака з яе скразнымі персанажамі.

Яшчэ адно ўражанне пасля чытання Талстова — лішак драўніны ў кнізе. Гэта, напрыклад, фанерныя персанажы, якія лёгка могуць мяняцца імёнамі і месцамі, не шкодзячы аповеду. Да іх дадаецца і драўляная мова кнігі — як аўтара, так і яго персанажаў.

Захапляцца адначасова Картасарам і Піначэтам — гэта прыкладна тое самае, што ўдзень ваяваць супраць нацызму, а па вечарах запальваць таршэр з абажурам з чалавечай скуры.

Аўтарцы пашанцавала, што яе заявы пра “мёртвую беларускую мову” не бачыў інтэрнэт-абаронца правоў беларускамоўных Ігар Случак, іначай бы позвы ў суд Севярынец не пазбегла.

Калі мы напішам “Мая міліцыя мяне беражэ” — хто гэта належным чынам ацэніць? Таму кожны плакат перад вывешваннем у горадзе свенцяць… Тады ў іх з’яўляецца і неабходная духоўнасць, разумееш?

У інтэрнэце ўжо выказваліся прапановы, быццам трэба зняць фільм паводле “Ночы цмока”. Спадзяюся, што фільм, які прапагандуе беларушчыну як занятак вузкай секты фанатыкаў, усё ж такі не пабачыць свет.

З усіх частак рамана менавіта біблейская пакідае найбольш нудлівае ўражанне. Напэўна, гэта павінна быць сінонімам філасафічнасці і глыбокага роздуму.